فرهنگ/ زهره کهندل: این روزها که تنور تبلیغات دوازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری داغ است، هر کدام از نامزدها به بیان دیدگاه‌ها و برنامه‌هایشان مشغولند تا نظرات عمومی ‌و صنفی را به خودشان و برنامه‌هایشان جلب کنند. در این فضا که عمدة برنامه و سخنان نامزدها بر مسائل اقتصادی و سیاسی متمرکز شده است، کمتر نامزدی را می‌بینید که برنامه‌هایش در حوزه فضای مجازی را ارائه دهد؛ فضایی که در سال‌های اخیر نه‌تنها مجازی نیست بلکه با تک‌تک اجزای زندگی ما درآمیخته است.

به سراغ کارشناسان و فعالان عرصه فضای مجازی رفتیم تا مطالبات و خواسته‌هایشان را از رئیس‌جمهور آینده کشور که ریاست عالی‌ترین شورای فضازی مجازی کشور را نیز بر عهده دارند، بشنویم. مسعود جلالی، کارشناس فضای مجازی و طراح نرم‌افزار پیام‌رسان داخلی «سلام»، در این باره به خبرنگار ما می‌گوید: اولین مطالبه ما اجرای دستورهای مقام معظم رهبری در شورای عالی فضای مجازی هست که هنوز اجرا نشده است. این امر شامل مواردی همچون اجرای شبکه ملی اطلاعات هم که به طور کامل نشده و آنچه گفته می‌شود، فقط 10 درصد از کل برنامه است.

او ایجاد شبکه‌های آی‌پی‌تی‌وی (سامانه‌ای است که در آن با استفاده از پروتکل اینترنت (IP) بر روی یک زیرساختِ شبکه با پهنای باند وسیع، برنامه‌های تلویزیونی به‌صورت دیجیتال ارائه می‌شود) و فراگیرکردن آن و نیز ایجاد بستر اشتغالزایی برای توسعه‌دهنده‌ها و متخصصان کشورمان را از دیگر مطالبات دانسته و اضافه می‌کند: البته برای شبکه‌های IPTV چند مورد مجوز داده‌اند که نه فراگیر شده و نه مردم از آن استفاده می‌کنند.

برنامه‌های محدود برای حوزه‌ای نامحدود

جلالی با تأکید بر اهمیت و ضرورت ایجاد شبکه پیام‌رسان بومی، ‌خاطرنشان می‌کند: کشورهایی همچون چین، کره، ژاپن، روسیه و اکثر کشورهای دنیا پیام‌رسان بومی ‌خودشان را دارند ولی ما نداریم.

او با بیان اینکه پرسشی درباره ارائه برنامه جامع در حوزه فضای مجازی از کاندیداهای ریاست‌جمهوری در برنامه‌های تبلیغاتی‌شان نشد، می‌گوید: درباره جنگ نرم صحبت‌هایی شد اما قشر سیاسی عموماً کلی‌گویی می‌کنند و تحلیل مجموع برنامه‌های تبلیغاتی تلویزیونی نامزدها نشان می‌دهد که تعداد کمی ‌از نامزدها در این حوزه برنامه دارند.

این فعال فرهنگی با تأکید بر اینکه فضای مجازی، فضای تعامل و تقابل تفکرات است، خاطرنشان می‌کند: تاکنون از نامزدهای ریاست‌جمهوری سؤال نکرده‌اند که چه برنامه مشخص و جامعی در حوزه فضای مجازی دارید در حالی که این حوزه بسیار مهم است. رهبری در سخنانشان گفته‌اند که اگر من این مسئولیت را نداشتم، فرمانده فضای مجازی می‌شدم اما مسئولان این اهمیت را یا درک نکرده‌اند یا به آن بی‌توجه هستند.

مطالبه ما از جنس فرهنگ است

محمدهادی بیات، کارشناس فضای مجازی، به خبرنگار ما می‌گوید: هر قشری خواسته‌های صنفی خودشان را از رئیس‌جمهور آینده دارند. اما واقعیت این است که توقعات ما، قشری و صنفی نیست چون فعالان فضای مجازی صنف ندارند و شاید جمع‌کردن آنان در یک صنف، درست نباشد. اما بحث ما یک بحث فرهنگی است. او ادامه می‌دهد: بحث ما آمیخته‌شدن فضای دیجیتالی با فضای واقعی زندگی افراد است چون فضای مجازی بر جزء‌جزء زندگی ما تأثیر دارد. با توجه به ابعاد فرهنگی و اجتماعی این فضا، توقع داریم که مسائلِ مربوط به فضای مجازی در قوانین کشور، دستورالعمل‌ها و فرآیندهای کاری سازمان‌ها و نهادهای مختلف پیش‌بینی شود.

این فعال فرهنگی با تأکید بر اهمیت فعالیت تشکل‌های مردمی ‌در فضای مجازی، معتقد است: واسپاری مسئولیت‌های فرهنگی به تشکل‌ها و مردم از ضرورت‌هاست. تشکل‌های مردمی کارکردهای  خوبی در کشورمان دارند ولی در حوزه فضای مجازی خبری از فعالیت آنان نیست.

او خاطرنشان می‌کند: توقع ما از رئیس‌جمهور آینده، سیاسی و صنفی نیست بلکه مطالبه عمومی‌ مردم است.

به باور بیات، دولت فقط شعار شکوفایی فضای مجازی را داده است در حالی که مردم فقط کاربر صِرف این فضا بودند و سیاست‌گذاری در این حوزه انجام نشده است. دولتی‌ها فقط می‌گفتند که ما از فضای مجازی حمایت می‌کنیم اما نگفتند از چه چیزی در فضای مجازی حمایت می‌کنند.

استفاده ابزاری از فضای مجازی

بیات با بیان اینکه دولت در اولین قدم باید فرصت‌های فضای مجازی را بررسی کند و همه این فرصت‌ها فقط سیاسی و اقتصادی نیستند، می‌گوید: اگر قرار است اخلاق در این فضا حاکم شود، دولت برای فضای مجازی باید تصمیم کارشناسانه بگیرد. متأسفانه تاکنون فقط به کلی‌گویی، پراکنده‌گویی و مباحث سطحی سیاسی پرداخته شده و اصل داستان که زندگی دیجیتالی مردم است، برایشان اهمیت نداشته است.

او ضمن انتقاد از بی‌توجهی به روح وجود مردم در فضای مجازی، معتقد است: از این فضا صرفاً به عنوان ابزار سیاسی و جناحی استفاده شده و ابعاد فرهنگی و اجتماعی آن رها شده است.

این کارشناس فضای مجازی با بیان اینکه نامزدها برنامه جامعی برای این موضوع ندارند، می‌گوید: برخی از نامزدها فقط شعار می‌دهند که ما طرفدار فضای مجازی هستیم. می‌گویند که فضای مجازی برای مردم مثل آب است ولی نمی‌گویند اگر کسی آب آلوده بخورد، چه اتفاقی برایش می‌افتد؟ جای پرداختن به موضوع در برنامه نامزدها خالی است.

وی یادآور می‌شد: ما چندان امیدوار نیستیم که کسی به‌صورت کارشناسی با این موضوع برخورد کند. شورای عالی فضای مجازی عملاً به تعطیلی کشیده شده است. در حالی که فضای مجازی با زندگی مردم عجین شده است، معلوم نیست که رئیس‌جمهور آینده برای این فضا چه برنامه‌ای دارد و بعید می‌دانم که در زد و خوردهای سیاسی، کسی به این موضوع توجه کند.